Μια πολύ συχνά παρατηρούμενη αγχώδης διαταραχή ειδικά τα τελευταία χρόνια είναι η Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (ΨΚΔ), η οποία συναντάται στο 3% του πληθυσμού με συνεχώς αυξανόμενες τάσεις. Η διαταραχή αυτή, η οποία είναι εξίσου συχνή σε άντρες και γυναίκες, αρχίζει συνήθως στην εφηβεία ή νωρίς στην ενήλικη ζωή, μπορεί όμως να παρατηρηθεί και στην παιδική ηλικία. Αρχίζει συνήθως βαθμιαία και ακολουθεί μια χρόνια πορεία αν δεν αντιμετωπιστεί, εξάρσεις και υφέσεις.
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά αυτής της έντονης και επίπονης ομολογουμένως αγχώδους διαταραχής;
Το βασικότερο χαρακτηριστικό της Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής είναι οι επαναλαμβανόμενοι ψυχαναγκασμοί ή/και καταναγκασμοί, που είναι αρκετά σοβαροί ώστε να προκαλέσουν έντονη ενόχληση στον πάσχοντα, να καταναλώνουν περισσότερο από 1 ώρα από το χρόνο του ατόμου την ημέρα ή να προκαλούν σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητάς του.
Τι είναι όμως οι ψυχαναγκασμοί;
Οι ψυχαναγκασμοί είναι επίμονες ιδέες, σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που το άτομο τις βιώνει σα να εισβάλλουν στο μυαλό του και είναι έντονα ενοχλητικές και ως προς το περιεχόμενό τους, με αποτέλεσμα να του προκαλούν έντονο άγχος και δυσφορία. Οι πιο κοινοί ψυχαναγκασμοί που ταλαιπωρούν τους πάσχοντες είναι επαναλαμβανόμενες σκέψεις μόλυνσης (π.χ. μήπως μολυνθεί κάνοντας χειραψία), αμφιβολίας (π.χ. αν κλείδωσε την πόρτα του σπιτιού ή του αυτοκινήτου, αν έκλεισε το φούρνο), τάξης/τακτοποίησης (π.χ. έντονη δυσφορία αν κάποια αντικείμενα είναι μη συμμετρικά τακτοποιημένα), παρορμήσεις επιθετικότητας ή βίας (π.χ. να σκοτώσει το παιδί του) ή σεξουαλικές εικόνες/ φαντασιώσεις (π.χ. επαναλαμβανόμενες πορνογραφικές εικόνες). Το άτομο προσπαθεί να αγνοήσει ή να καταστείλει τους ψυχαναγκασμούς ή να τους εξουδετερώσει με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη (π.χ. με κάποιο καταναγκασμό).
Τι είναι όμως οι καταναγκασμοί;
Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (πλύσιμο χεριών, τακτοποίηση, έλεγχος) ή νοητικές πράξεις (π.χ. προσευχή, μέτρημα, επανάληψη λέξεων σιωπηλά), τις οποίες το άτομο νιώθει αναγκασμένο να τις εκτελέσει ως απάντηση σε ένα ψυχαναγκασμό ή σύμφωνα με κανόνες που πρέπει να τηρηθούν αυστηρά. Αν όμως το άτομο προσπαθήσει να καταπιέσει αυτούς του καταναγκασμούς νιώθει υπέρμετρο άγχος. Οι καταναγκασμοί λοιπόν δε γίνονται για ευχαρίστηση, αλλά για να ανακουφίσουν το άγχος που δημιουργούν κάποιοι ψυχαναγκασμοί ή για να αποτρέψουν κάτι που το άτομο φοβάται. Έτσι για παράδειγμα άτομα με ψυχαναγκασμούς μόλυνσης, μπορεί να γδάρουν τα χέρια τους από το πολύ πλύσιμο μέχρι να καταπραΰνουν το άγχος τους, άλλα άτομα με ψυχαναγκασμούς αμφιβολίας μπορεί να τσεκάρουν ξανά και ξανά την κλειδαριά του σπιτιού για να βεβαιωθούν ότι την έχουν κλειδώσει κ.ά. Οι πιο κοινοί καταναγκασμοί είναι πλυσίματος και καθαρισμού, μέτρησης, ελέγχου, αναζήτησης, επανάληψης πράξεων και τακτοποίησης.
Πώς όμως ένα άτομο που πάσχει από Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή μπορεί να βοηθηθεί;
Σίγουρα όταν ένα άτομο πάσχει από αυτή τη διαταραχή θα καταλάβει ότι η καθημερινότητά του έχει γίνει απίστευτα δυσβάσταχτη σε σημείο που να δυσκολεύεται έντονα λειτουργήσει στην καθημερινότητά του διότι οι ψυχαναγκασμοί και οι καταναγκασμοί του καταναλώνουν ένα μεγάλο μέρος της. Αυτό που πρέπει αμέσως να κάνουν τα άτομα τα οποία θα συνειδητοποιήσουν ότι πάσχουν από αυτή τη διαταραχή είναι να αναζητήσουν αμέσων βοήθεια από τον ειδικό ψυχολόγο ο οποίος με εξειδικευμένη και εξατομικευμένη παρέμβαση θα τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει τη διαταραχή. Η θεραπεία της ΨΚΔ θεωρούνταν δύσκολη και τα αποτελέσματά της απογοητευτικά. Με την εφαρμογή όμως τελευταία της θεραπείας συμπεριφοράς η αντιμετώπισή της γίνεται πλέον με μεγάλη επιτυχία. Κατά την θεραπεία συμπεριφοράς ο πάσχοντας εκτίθεται στην επίφοβη κατάσταση, γεγονός ή ερέθισμα με διάφορες τεχνικές και κατόπιν παρεμποδίζεται να εκτελέσει την καταναγκαστική συμπεριφορά που συνήθως ακολουθεί.